Met ouder worden laat ik de media en alle nieuwsoverdracht steeds vaker aan mij voorbij gaan. Wat draagt het nog bij aan een zinvol en gelukkig leven? De coronacrisis heeft nog voor dat extra duwtje gezorgd. Maar vanuit het werkvlak ontkom ik toch niet aan de vele alarmerende berichten over mensen die steeds angstiger worden, mensen die crashen, mensen die het leven niet meer aan kunnen. Angst neemt steeds grotere proporties aan. Vanuit dit boek hoop ik dit begrip beter te kunnen doorgronden.

In het boek passeren veel vragen de revue. Hoe heeft men door de geschiedenis heen naar het begrip angst gekeken? Hoe kijkt men er nu naar? Welke termen werden er op gekleefd over de verschillende generaties heen? Wordt een mens vooral gevormd door zijn genen of zijn sociale omstandigheden? En voor mij de meest intrigerende vraag: hoe is het zover kunnen komen?

De auteur wisselt de antwoorden op deze vragen af met zijn eigen levensgeschiedenis met betrekking tot het thema angst. In zijn eigen leven wil hij vooral op zoek gaan naar die ene symbolische gebeurtenis die de reden van zijn angst moet verklaren.

De auteur brengt het verhaal en de vele antwoorden boeiend en vlot. Ik lees hoe de oorlog, de farmaceutische industrie, de opkomst van de psychotherapie en het doemdenken in de jaren 80 een grote invloed hebben op het ontstaan van een ‘angststoornis’ als ziekte.
Maar de auteur bekijkt ook de invloed van de economisering van de maatschappij waardoor àlle verantwoordelijkheid op slagen en succes bij het individu wordt gelegd, waarbij de enige maatstaven individueel succes en status zijn.
Hij haalt ook de narcistische epidemie aan waarbij veel mensen te kampen krijgen met de onoverbrugbare kloof tussen verwachting en realiteit, die leidt tot een grote toename in onmacht, angst en frustratie.

Angst is in essentie het gevoel van gebrek aan controle. Controle over de buitenwereld, de innerlijke wereld, je gedachten en je liefhebbenden. Wij proberen dat te compenseren door verwoed controle te krijgen over onszelf en de buitenwereld.
Maar om onze angsten tegen te gaan moeten we juist afstand doen van de behoefte aan controle en accepteren dat niet altijd alles gaat zoals we het willen, dat we niet alles onder controle hebben.
Die mentale beweging is heel moeilijk voor ons geworden, met als gevolg dat angst van een individuele emotie heeft kunnen uitgroeien tot een sociaal fenomeen.

Het is een boek dat een dubbel gevoel achterlaat. Verrijkend omwille van het overzicht en het inzicht dat het bracht. Maar ook een melancholisch gevoel omdat het te weinig hoop en kracht brengt. Hierbij mis ik een verdieping in het verhaal van de auteur waarbij hij het fenomeen angst in zijn eigen leven probeert aan te pakken. Ik lees in zijn eigen verhaal vooral berusting en weinig momenten tot het aanpakken van het probleem, tenzij de toevlucht tot pillen. Misschien heeft hij zelf wel meer geprobeerd om van zijn angst af te geraken maar dat komt onvoldoende aan bod.

Het boek heeft inderdaad niet het beoogde doel om een oplossing aan te reiken, maar ik had verwacht dat er een grotere integratie zou zijn tussen zijn onderzoek en zijn eigen leven.